Verslaving sluipt vaak langzaam je leven binnen. Het begint misschien onschuldig: een drankje op een feestje, een spelletje online, of een pilletje om beter te slapen. Maar soms groeit dat gebruik uit tot iets waar je steeds minder grip op hebt. Het herkennen van verslaving – bij jezelf of bij iemand anders – is de eerste en misschien wel belangrijkste stap om weer controle terug te krijgen. In dit artikel leg ik uitgebreid uit waar je op kunt letten, welke signalen er zijn en wat je kunt doen als je vermoedt dat er sprake is van verslaving.
Wat is verslaving ook alweer?
Verslaving is een ziekte waarbij je de controle verliest over het gebruik van een middel (zoals alcohol, drugs, medicijnen) of over bepaald gedrag (zoals gokken, gamen, eten). Het middel of gedrag gaat een steeds grotere plek innemen in je leven, zelfs als het negatieve gevolgen heeft. Je hersenen raken veranderd, waardoor je steeds meer nodig hebt en stoppen heel moeilijk wordt.
Signalen van verslaving bij jezelf herkennen
Het kan lastig zijn om eerlijk naar jezelf te kijken, maar het is belangrijk om te weten waar je op moet letten. Hier zijn veelvoorkomende signalen die kunnen wijzen op een verslaving:
- Controleverlies
- Je gebruikt vaker of meer dan je van plan was.
- Je hebt al meerdere keren geprobeerd te stoppen of te minderen, maar het lukt niet.
- Je voelt een sterke drang of verlangen om te gebruiken.
- Tijd en energie
- Je besteedt veel tijd aan het verkrijgen en gebruiken van het middel, of aan het gedrag.
- Je herstelt langer van het gebruik dan vroeger.
- Negatieve gevolgen
- Je werk, school of sociale leven lijdt eronder.
- Je relaties met familie en vrienden verslechteren.
- Je blijft gebruiken, ook al weet je dat het schadelijk is.
- Tolerantie en ontwenningsverschijnselen
- Je hebt steeds meer nodig om hetzelfde effect te voelen.
- Stoppen zorgt voor lichamelijke of geestelijke klachten, zoals zweten, trillen, angst of slapeloosheid.
- Verlies van interesse
- Je hobby’s en andere activiteiten die je vroeger leuk vond, boeien je minder.
- Je gebruikt om je beter te voelen of problemen te vergeten.
Signalen van verslaving bij een ander herkennen
Het kan pijnlijk zijn om te zien dat iemand die je liefhebt worstelt met verslaving. Toch is het belangrijk om te weten waar je op kunt letten:
- Veranderingen in gedrag
- De persoon wordt steeds vaker prikkelbaar, teruggetrokken of juist agressief.
- Er ontstaan stemmingswisselingen en onvoorspelbare reacties.
- Hij of zij wordt geheimzinnig over waar hij/zij is en wat hij/zij doet.
- Afspraken worden vaak vergeten of niet nagekomen.
- Fysieke signalen
- Verwaarlozing van uiterlijk en hygiëne.
- Gewichtsverlies of juist aankomen.
- Rood doorlopen ogen, trillende handen, vermoeidheid.
- Onverklaarbare blauwe plekken of wondjes.
- Sociale en financiële problemen
- De persoon trekt zich terug uit sociale contacten.
- Er ontstaan problemen op werk of school, zoals verzuim of slechte prestaties.
- Er zijn financiële problemen, zoals schulden, geld lenen of spullen verkopen.
- Problemen met politie of justitie kunnen voorkomen.
- Specifieke signalen per middel of gedrag
- Alcoholgebruik: geur van alcohol, slaperigheid, onduidelijke spraak.
- Drugsgebruik: veranderingen in pupillen, hyperactiviteit of juist sufheid.
- Gokken of gamen: obsessief bezig zijn, liegen over tijdsbesteding, onrustig bij stoppen.
Waarom is verslaving zo moeilijk te herkennen?
Verslaving is vaak een verborgen probleem. Mensen schamen zich, ontkennen het of willen het niet onder ogen zien. Ook voor naasten is het moeilijk om de signalen te zien of te erkennen. Soms lijkt het alsof iemand ‘gewoon een slechte periode’ heeft, terwijl er al sprake is van een diepere problematiek.
Daarnaast kunnen verslaafden heel goed maskeren dat er iets aan de hand is. Ze verzinnen excuses, liegen of vermijden gesprekken over hun gedrag. Dit maakt het herkennen en bespreken van verslaving extra uitdagend.
Wat kun je doen als je verslaving herkent?
Bij jezelf
- Wees eerlijk: erken dat er een probleem is. Dat is de eerste stap naar herstel.
- Praat erover: zoek steun bij iemand die je vertrouwt, zoals een vriend, familielid of professional.
- Vraag hulp: een verslavingscoach, huisarts of therapeut kan je begeleiden.
- Wees geduldig en mild voor jezelf: herstel kost tijd en gaat met vallen en opstaan.
Bij een ander
- Kies het juiste moment: zoek een rustig moment om je zorgen te uiten.
- Wees open en zonder oordeel: benoem wat je ziet en voelt, zonder te beschuldigen.
- Luister goed: geef ruimte voor de ander om te praten en zich te uiten.
- Bied steun aan: laat weten dat je er bent en dat hulp mogelijk is.
- Stel grenzen: zorg ook voor jezelf en voorkom dat je meegesleurd wordt in de problemen.
- Zoek professionele hulp: soms is het nodig om samen met een specialist te kijken wat de beste aanpak is.
Het belang van vroegtijdige herkenning
Verslaving is een progressieve ziekte: hoe langer het duurt, hoe moeilijker het wordt om te stoppen. Daarom is het zo belangrijk om de signalen vroeg te herkennen. Vroegtijdige interventie vergroot de kans op succesvol herstel en voorkomt ernstige gezondheids- en sociale problemen.
Tot slot
Verslaving herkennen is niet altijd makkelijk, maar het kan levens veranderen. Of het nu om jezelf gaat of om iemand in je omgeving, alert zijn op signalen en op tijd hulp zoeken is cruciaal. Verslaving is een ziekte, geen keuze of zwakte. Met begrip, steun en professionele hulp is herstel mogelijk.
Heb je vragen of wil je meer weten? Neem gerust contact op met re-klik. Volgende week vertel ik hoe je het beste het gesprek over verslaving kunt aangaan – een volgende belangrijke stap op weg naar herstel.
Ik hoop dat dit artikel je helpt om verslaving beter te begrijpen en te herkennen. Samen kunnen we het taboe doorbreken en mensen ondersteunen op hun weg naar een gezonder leven.