Het gesprek aangaan over verslaving is vaak een van de moeilijkste, maar ook belangrijkste stappen als je je zorgen maakt om iemand in je omgeving. Of het nu gaat om een partner, kind, ouder, vriend of collega: het bespreekbaar maken van verslaving vraagt om moed, geduld en kennis. In dit uitgebreide artikel vind je praktische handvatten, voorbeelden, valkuilen en tips voor een open, respectvol en helpend gesprek—zodat je het verschil kunt maken, zonder jezelf uit het oog te verliezen1.
Waarom is het zo moeilijk om over verslaving te praten?
Verslaving is omgeven door schaamte, schuldgevoel, angst en onbegrip. Veel mensen met een verslaving ontkennen hun probleem of bagatelliseren het. Ze zijn bang voor afwijzing, willen geen gezichtsverlies of weten simpelweg niet hoe ze moeten stoppen. Ook als naaste kun je twijfelen: “Overdrijf ik niet? Maak ik het erger? Wat als hij of zij boos wordt?” Toch is openheid vaak het begin van verandering.
Voorbereiding: de basis voor een goed gesprek
1. Verdiep je in verslaving
Begrijp dat verslaving een ziekte is, geen keuze of zwakte. Lees over het specifieke middel of gedrag, de gevolgen en het herstelproces. Dit helpt je om met meer begrip en minder oordeel het gesprek in te gaan.
2. Reflecteer op je eigen gevoelens
Sta stil bij je eigen emoties: ben je boos, verdrietig, bezorgd, machteloos? Door je eigen gevoelens te herkennen, kun je ze beter benoemen zonder ze op de ander af te reageren.
3. Bepaal je doel
Wat wil je bereiken? Wil je je zorgen delen, duidelijkheid krijgen, grenzen stellen of samen zoeken naar hulp? Een helder doel helpt om het gesprek richting te geven.
4. Kies het juiste moment en de juiste plek
-
Praat als de ander nuchter is en niet onder druk staat.
-
Zorg voor rust en privacy.
-
Plan voldoende tijd in, zodat je niet hoeft te haasten.
Het gesprek voeren: stap voor stap
1. Begin met een open houding
-
Wees respectvol, rustig en zonder oordeel.
-
Maak duidelijk dat je uit zorg spreekt, niet uit boosheid of frustratie.
-
Gebruik lichaamstaal: maak oogcontact, zit ontspannen, wees benaderbaar.
2. Spreek vanuit jezelf (‘ik-boodschappen’)
-
Zeg bijvoorbeeld:
“Ik maak me zorgen om je, omdat ik merk dat je de laatste tijd veel drinkt en vaak afspraken vergeet.”
-
Vermijd:
“Jij drinkt te veel, je verpest alles!”
-
Benoem je gevoelens: bezorgdheid, verdriet, angst, teleurstelling.
3. Benoem concreet wat je ziet
-
Geef specifieke voorbeelden:
“Ik heb gemerkt dat je de afgelopen weken meerdere keren te laat op je werk kwam en dat je vaak moe bent.”
-
Vermijd vage uitspraken als “je doet raar”.
4. Luister actief en stel open vragen
-
Geef de ander ruimte om te reageren.
-
Vraag door zonder te pushen:
“Hoe gaat het echt met je?”
“Wat doet het met jou als je merkt dat het gebruik invloed heeft op je werk of relaties?” -
Vat samen wat je hoort:
“Dus als ik het goed begrijp, voel je je vaak gestrest en gebruik je om te ontspannen?”
5. Wees voorbereid op weerstand
-
Ontkenning, boosheid of verdriet zijn normale reacties.
-
Blijf rustig, ga niet in discussie.
-
Herhaal je zorg en geef aan dat je er bent, ook als de ander nu niet wil praten.
6. Stel je grenzen duidelijk
-
Geef aan wat je wel en niet accepteert, bijvoorbeeld:
“Ik wil niet meer dat er in huis wordt gebruikt waar de kinderen bij zijn.”
-
Wees consequent en houd je aan je eigen grenzen.
7. Bied steun, geen overname
-
Zeg:
“Ik wil je graag helpen zoeken naar oplossingen, als jij dat ook wilt.”
-
Vermijd dat je alle verantwoordelijkheid overneemt of de gevolgen gaat oplossen.
8. Bespreek hulpmogelijkheden
-
Informeer naar professionele hulp: huisarts, verslavingszorg, zelfhulpgroepen.
-
Stel voor om samen informatie op te zoeken of een afspraak te maken, maar dwing niets af.
9. Sluit af met openheid
-
Geef aan dat het gesprek altijd opnieuw gevoerd kan worden.
-
Laat weten dat je beschikbaar bent, ook als de ander nu nog niet wil praten.
Praktische voorbeeldzinnen
-
“Ik zie dat je de laatste tijd veel veranderd bent en dat maakt me echt bezorgd.”
-
“Ik merk dat ik het lastig vind om hier met je over te praten, maar ik wil het toch doen omdat ik om je geef.”
-
“Wat zou jou kunnen helpen om anders met stress om te gaan?”
-
“Zou je openstaan voor een gesprek met een professional? Ik kan met je meegaan als je dat fijn vindt.”
Veelvoorkomende valkuilen
-
Dreigen of chanteren: “Als je niet stopt, ga ik weg!”
Dit werkt meestal averechts en vergroot de afstand. -
Bagatelliseren of goedpraten: “Ach, iedereen drinkt weleens te veel.”
Daarmee ontken je het probleem. -
Alles willen oplossen: Je kunt de ander niet dwingen te veranderen. Verandering begint bij de persoon zelf.
-
Discussie aangaan over details: Focus op het grotere plaatje – de zorgen en het welzijn – niet op losse incidenten.
Wat als het gesprek niet goed gaat?
Soms loopt een gesprek anders dan je had gehoopt. De ander wordt boos, loopt weg of ontkent alles. Dat kan frustrerend zijn, maar betekent niet dat je gefaald hebt. Het zaadje is geplant; vaak heeft iemand tijd nodig om je woorden te laten bezinken. Blijf beschikbaar, herhaal je zorg op een later moment en zoek eventueel steun voor jezelf.
Zelfzorg voor de naaste
Het is zwaar om met verslaving in je omgeving te leven. Zorg goed voor jezelf:
-
Praat met anderen over je zorgen.
-
Zoek steun bij lotgenoten of een coach.
-
Stel grenzen aan wat je aankunt.
-
Vergeet je eigen leven en gezondheid niet.
Tot slot
Het gesprek aangaan over verslaving vraagt moed, geduld en liefde. Je hoeft het niet perfect te doen—eerlijkheid, respect en oprechte zorg zijn het belangrijkst. Weet dat je niet alleen staat. Hulp zoeken voor jezelf of voor de ander is geen teken van zwakte, maar van kracht.
Wil je meer weten, oefenen met gesprekken of professionele begeleiding? Neem gerust contact op met re-klik. Volgende week vertel ik hoe je als naaste goed voor jezelf blijft zorgen tijdens het herstelproces van een dierbare